Το σημερινό άρθρο είναι εμπνευσμένο από την προσεδάφιση στον Άρη του οχήματος Curiosity (=περιέργεια, στα αγγλικά), στις αρχές του Αυγούστου. Η δημιουργία του διαστημοπλοίου, το οκτάμηνο ταξίδι του προς τον κόκκινο πλανήτη και η επιτυχημένη προσαρείωση της πιο πολύπλοκης συσκευής που εστάλη ποτέ σε άλλο πλανήτη αποτελούν με βεβαιότητα ένα σπουδαίο επίτευγμα της ανθρώπινης διάνοιας.

Όπου κάποιοι διαπιστώνουν κατασπατάληση οικονομικών πόρων, βλέπω τη διεύρυνση του ορίζοντα της ανθρώπινης γνώσης. Οι σημερινοί επιστήμονες και μηχανικοί της NASA δε διαφέρουν και πολύ από τους εξερευνητές των προηγούμενων αιώνων, με πρώτους και καλύτερους τους Έλληνες στην αποίκηση των παραλίων της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Και αυτή τη φορά η αρχική επένδυση θα αποπληρωθεί με αμύθητη γνώση και πληροφορίες για έναν κόσμο, που δεν αποκλείεται να έμοιαζε κάποτε με το δικό μας.

Με αφετηρία αυτόν τον θρίαμβο της επιστήμης και της τεχνολογίας, στη συνέχεια του άρθρου θα αναζητήσουμε τις δυνατότητες συμμετοχής της Ελλάδας σε ένα αντίστοιχο εγχείρημα και τις αναγκαίες προϋποθέσεις για να γίνει κάτι τέτοιο πραγματικότητα.

Το μήνυμα της πλανητικής εξερεύνησης
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ήταν οι εικόνες από τους πανηγυρισμούς στο κέντρο ελέγχου της αποστολής. Μηχανικοί και επιστήμονες όλων των φυλών και όλων των ηλικιών, μα κυρίως νέα πρόσωπα, με δυναμισμό και όραμα. Αν ο αθλητισμός προάγει την ευγενή άμιλλα μέσω του συναγωνισμού, η εξερεύνηση του διαστήματος αποτελεί μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου το μόνο πραγματικό πεδίο παγκόσμιας συνεργασίας. Ένα πεδίο όπου τα σπουδαιότερα μυαλά μπορούν να εργαστούν από κοινού ξεπερνώντας φυλετικές, θρησκευτικές και κάθε είδους προκαταλήψεις, ακολουθώντας ένα πανανθρώπινο και διαχρονικό όραμα: την πρόοδο του ανθρώπου. Αυτό θεωρώ πως είναι και το βασικό μήνυμα αυτής της αποστολής.

Στρατηγικοί εταίροι σε αυτή την τιτάνια προσπάθεια είναι η Αμερικανική Υπηρεσία Αεροναυτικής και Διαστήματος (NASA), η Ρωσική Διαστημική Υπηρεσία (RKA) και η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA).

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στην ισπανική διαστημική υπηρεσία που κατασκεύασε σημαντικά επιστημονικά όργανα του οχήματος. Η Ισπανία, που αντιμετωπίζει παρόμοια οικονομικά προβλήματα με την Ελλάδα, την τελευταία δεκαετία έχει κάνει σημαντική πρόοδο σε πολλούς τομείς της έρευνας και της τεχνολογίας. Της αξίζουν συγχαρητήρια για την κομβική παρουσία της στη σημαντικότερη εξερευνητική προσπάθεια των τελευταίων δεκαετιών.

Οι δυνατότητες αριστείας της Ελλάδας
Από αυτή εδώ τη στήλη αναζητήσαμε στο παρελθόν τη δυνατότητα αριστείας της Χώρας στο πολιτιστικό και τεχνολογικό επίπεδο. Και στις δυο περιπτώσεις, αν υπάρχουν κάποιες πιθανότητες αναρρίχησής μας στις κορυφαίες θέσεις, αυτές είναι εκ των πραγμάτων λιγοστές. Κι όμως είναι υπαρκτές. Αντί, όμως, να τις αναζητήσουμε και να αξιοποιήσουμε το όποιο μερίδιο στην πρόοδο του παγκόσμιου πολιτισμού μάς αναλογεί, έχουμε επιδοθεί σε έναν αγώνα εσωστρέφειας και μηδενισμού. Όποιος μειώσει περισσότερο τις προσπάθειες των Ελλήνων στα μάτια της εσωτερικής αρένας και του παγκόσμιου κοινού κερδίζει. Μόνο που το τρόπαιο και αυτή τη φορά θα είναι μια απαξιωμένη χώρα με εξαθλιωμένους πολίτες.

Σε κανέναν λαό δεν αξίζει τέτοια τύχη. Πόσο μάλλον στον ελληνικό.

Ο Τζων Κέννεντι σε ομιλία του το 1962 σχετικά με το πρόγραμμα “Απόλλωνας”, με το οποίο πάτησε για πρώτη φορά άνθρωπος σε άλλον πλανήτη είπε: “επιλέξαμε να πάμε στο φεγγάρι μέσα σε αυτή τη δεκαετία και να κάνουμε τα άλλα πράγματα, όχι γιατί είναι εύκολα, αλλά επειδή είναι δύσκολα…”. Και η ελληνική προσπάθεια θα είναι δύσκολη. Θα χρειαστεί να ανατρέψουμε σκεβρωμένες αντιλήψεις, δεκαετίες φιλοσοφίας της ήσσονος προσπάθειας, να φέρουμε ξανά τους άξιους και τους ικανούς στην πρώτη γραμμή. Και όλα αυτά με λίγους πόρους, ενάντια στις πιθανότητες.

Ανάπτυξη μέσω εκπαίδευσης
Θα απαιτηθούν χρόνια ολόκληρα για να επιτευχθεί αυτό που ονομάζω «Ελληνική Αναγέννηση». Δεν αναφέρομαι στην οικονομική, αλλά στην ψυχική αναγέννησή μας. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν ανακτήσουμε τη χαμένη μας αξιοπρέπεια. Είναι πεποίθησή μου πως αυτό είναι δυνατό μόνο να συμβεί μέσω της υψηλής κατά κεφαλήν εκπαίδευσης και μόρφωσης. Δεν την ξεχωρίζω σε θετική, θεωρητική ή καλλιτεχνική. Μόλις το άτομο αποκτά σταθερές βάσεις τότε η κατεύθυνση που θα επιλέξει είναι επουσιώδης. Θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει τις αρχές και τις γνώσεις του για το καλό του ιδίου και ολόκληρης της κοινωνίας.

Στο παρελθόν η Χώρα μας επέδειξε τις καλύτερες επιδόσεις όταν είχε να κυνηγήσει ένα στόχο. Η κατά τεκμήριο επιτυχημένη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 το αποδεικνύει. Για τον τεχνικό κόσμο αυτό μπορεί να σημαίνει την ολοκλήρωση των οδικών αξόνων και των λιμενικών υποδομών της χώρας, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη του εμπορίου, των μεταφορών και των περισσότερων κλάδων της εθνικής οικονομίας. Συνεπώς, όλα τα στοιχεία δείχνουν πως η χώρα χρειάζεται να κυνηγήσει την ανάπτυξη μέσα από ένα πλέγμα χειροπιαστών και επιτεύξιμων στόχων.

Η Ελλάδα της γνώσης και της καινοτομίας
Είναι άραγε ουτοπικό να αναζητήσουμε στο μέλλον μια οργανωμένη ελληνική συμμετοχή σε ένα αντίστοιχο διαστημικό πρόγραμμα; Κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Οι Έλληνες επιστήμονες και μηχανικοί έχουν κερδίσει επάξια τη θέση τους στην παγκόσμια ερευνητική κοινότητα. Ανάμεσα στους μηχανικούς που σχεδίασαν την αποστολή στον Άρη βρίσκονται και Έλληνες. Έλληνες που εγκατέλειψαν τη χώρα τους, για να εργαστούν στο υψηλότερο επίπεδο και με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες.

Θα χρειαστεί όμως επιπλέον επίπονη προσπάθεια. Απαιτούνται καλύτερα πανεπιστήμια και συνεργασίες με ακαδημαϊκά ιδρύματα του εξωτερικού. Στον ερευνητικό τομέα θα πρέπει να σταματήσει ο κατακερματισμός των δυνάμεών μας και να αποκτήσει η χώρα εξειδίκευση σε συγκεκριμένα τεχνολογικά πεδία, που θα δώσουν προστιθέμενη αξία στους Έλληνες επιστήμονες και θα έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη για την ελληνική οικονομία. Μα πάνω απ΄ όλα, η ελληνική συμμετοχή θα ήταν από μόνη της μια επιτυχία που θα άλλαζε τη άποψη μιας μεγάλης μερίδας του κόσμου για τη Χώρα μας.

ΠΗΓΕΣ

• Mars Science Laboratory, NASA Fact sheet, http://www.jpl.nasa.gov/news/fact_sheets/mars-science-laboratory.pdf
• John F. Kennedy, Moon speech at the Rice University, 1962, http://er.jsc.nasa.gov/seh/ricetalk.htm
• ΕΡΤ, συνέντευξη, «Ο Σταμάτης Κριμιζής για την αποστολή του Curiosity στον Άρη», 16.8.2012, http://www.ertonline.gr/sinentefxis-sti-net/item/19383-Stamaths-Krimizhs-gia-thn-apostolh-toy-Curiosity-ston-Arh

 Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Καρδίτσας «ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ», στις 23.9.2012.