Στις σύγχρονες οικονομίες παρατηρείται μια σταδιακή σμίκρυνση των οικονομικών κύκλων. Κρίσεις και διαστήματα ραγδαίας ανάπτυξης διαδέχονται η μια την άλλη μέσα σε λίγα χρόνια. Για το λόγο αυτό, συχνά αναφέρεται ότι ο σύγχρονος μάνατζερ πρέπει να διαχειρίζεται μια συνεχή κατάσταση κρίσης. Ούτε οι κοινωνία ούτε οι επιχειρήσεις έχουν σχεδιαστεί για να απορροφούν τους κραδασμούς που δημιουργούνται από παρόμοια φαινόμενα. Στη νέα εποχή της γνώσης και της δικτύωσης η προσαρμοστικότητα των επιχειρήσεων και εν γένει των κοινωνιών στις επερχόμενες αλλαγές θα είναι αποφασιστικής σημασίας για την επιβίωσή τους. Μερικές από τις σημαντικότερες αλλαγές αφορούν το περιβάλλον και τη συμπεριφορά μας προς αυτό.
Η οικονομία του περιβάλλοντος
Τις τελευταίες δεκαετίες σημειώνεται (κυρίως στις δυτικές χώρες) μια αύξηση της ευαισθητοποίησης σε θέματα περιβάλλοντος. Ως παραδείγματα αναφέρονται η αύξηση του όγκου των ανακυκλωμένων υλικών, η διεύρυνση της χρήσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας κ.ά. Παράλληλα, προκειμένου να προστατευτεί το περιβάλλον, δημιουργήθηκαν οι διάφορες εθνικές κι ευρωπαϊκές πολιτικές.
Πολλές φορές, όμως, αντικρουόμενες διατάξεις και η αυξανόμενη περιπλοκότητα της νομοθεσίας δυσκολεύουν, αντί να διευκολύνουν, την κατάσταση. Ακόμη, τα κράτη δεν έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν διεξοδικά την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας από τις επιχειρήσεις. Αλλά και από την πλευρά των επιχειρήσεων, η παρακολούθηση του δαιδαλώδους κανονιστικού πλαισίου απαιτεί ειδικές γνώσεις που δεν είναι πάντα διαθέσιμες.
Πέρα από την αδιαμφισβήτητη ανάγκη για αντίρροπες στην κλιματική αλλαγή δυνάμεις, τα φαινόμενα αυτά δημιούργησαν ένα νέο τοπίο στη βιομηχανία. Οι επιχειρήσεις αναγνώρισαν έγκαιρα δυνατότητες διαφοροποίησης των προϊόντων τους. Δημιουργήθηκαν έτσι έννοιες όπως το οικολογικό μάρκετινγκ και η εταιρική κοινωνική ευθύνη, προωθήθηκε η χρήση ανακυκλώσιμων συσκευασιών, η χρησιμοποίηση μεθόδων παραγωγής φιλικών προς το περιβάλλον και η διαχείριση των βιομηχανικών αποβλήτων. Με άλλα λόγια, αναπτύχθηκε ένας ολόκληρος οικονομικός τομέας με την ονομασία «οικονομία του περιβάλλοντος». Ένας τομέας, για την περαιτέρω ανάπτυξη του οποίου απαιτούνται ειδικές γνώσεις. Γνώσεις που μπορούν να αποκτηθούν μόνο μέσα από κατάλληλη εκπαίδευση.
Ο ρόλος της εκπαίδευσης
Στην Ελλάδα η περιβαλλοντική εκπαίδευση αρχίζει από την οικογένεια και το σχολείο, όπου τα πρώτα δειλά βήματα έχουν αρχίσει να γίνονται. Σταματά όμως εκεί, δίχως να της δοθεί η απαραίτητη επιστημονική θεμελίωση μέσω της ακαδημαϊκής έρευνας.
Τα πανεπιστήμια, ως κατεξοχήν χώροι καινοτομίας και ελεύθερης σκέψης, καλούνται να καλύψουν αυτή τη νέα ανάγκη των επιχειρήσεων για νέα και εξειδικευμένα στελέχη. Η μετατροπή της γνώσης αυτών των στελεχών σε τεχνογνωσία θα βοηθήσει στο να γίνουν οι επιχειρήσεις ανταγωνιστικές, με τη δημιουργία βελτιωμένων προϊόντων και υπηρεσιών. Θα βοηθήσει, επίσης, τη Διοίκηση στην προσφορά καλύτερων υπηρεσιών προς τους πολίτες.
Τα τμήματα οικονομικών επιστημών και διοίκησης επιχειρήσεων μπορούν να σχεδιάσουν και να εισάγουν στην εκπαιδευτική διαδικασία μαθήματα με αντικείμενο το περιβαλλοντικό μάνατζμεντ. Στην ελληνική πρακτική και βιβλιογραφία ο όρος αυτός συνήθως ταυτίζεται με το μάνατζμεντ έργων περιβαλλοντικής διαχείρισης ή ανακύκλωσης. Είναι όμως πολύ περισσότερα από αυτό. Η εξειδίκευση στο Περιβαλλοντικό Μάνατζμεντ στοχεύει, μεταξύ άλλων, στο:
- να ευαισθητοποιήσει, ενημερώνοντας για την κατάσταση του περιβάλλοντος, την κλιματική αλλαγή και τις σημαντικότερες περιβαλλοντικές πολιτικές.
- να εξειδικεύσει, παρέχοντας στους φοιτητές την απαιτούμενη ειδική γνώση και μεθοδολογία, ώστε να εξελιχθούν σε μάνατζερ του περιβάλλοντος.
- να παραδειγματίσει, μεταδίδοντας καλές πρακτικές από τον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο χώρο για την υλοποίηση του περιβαλλοντικού μάνατζμεντ.
- να προσελκύσει κάθε ενδιαφερόμενο να ασχοληθεί περαιτέρω με την έρευνα πάνω σε ένα ραγδαία εξελισσόμενο επιστημονικό πεδίο.
Πρόκειται, δηλαδή, για ένα γενικό όρο που είναι πρακτικά αδύνατο να αναλυθεί στα στενά όρια του παρόντος άρθρου. Προς τούτο, ενδεικτικά και μόνο, παρατίθενται τα σημαντικότερα πεδία με τα οποία δύναται να απασχοληθεί ο εξειδικευμένος περιβαλλοντολόγος: διοίκηση επιχειρήσεων, συστήματα ελέγχου εκπομπής ρύπων, συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης, ατομικά και συλλογικά συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης, διαχείριση στερεών αποβλήτων, ναυτιλιακό περιβαλλοντικό μάνατζμεντ.
Συμπέρασμα
Η Κεντρική Διοίκηση, η Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι επιχειρήσεις είναι ολοένα και πιο δύσκολο να διαχειριστούν τις απαιτήσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και τις περιβαλλοντικές ανησυχίες των πολιτών, αλλά και των αγορών. Ταυτόχρονα, η επιμόρφωση των ήδη υπαρχόντων στελεχών δεν είναι δυνατόν να καλύψει τις ανάγκες τους. Απαιτείται η δημιουργία μιας νέας γενιάς εξειδικευμένων στελεχών, που τους ονομάσαμε «Μάνατζερ του Περιβάλλοντος».
Η εκπαίδευση στο περιβαλλοντικό μάνατζμεντ μπορεί να δώσει προστιθέμενη αξία στους ειδικούς επιστήμονες που θα αποφασίσουν να ασχοληθούν με το αντικείμενο. Η χώρα και η ιδιαίτερη Πατρίδα μας, η Καρδίτσα, έχουν πολλά να κερδίσουν από την εφαρμογή των σύγχρονων μεθόδων προστασίας του περιβάλλοντος.
ΠΗΓΕΣ
- Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής, προστασία περιβάλλοντος, http://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=224&language=el-GR
- ΕΛΟΤ, πιστοποίηση συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης, http://www.elot.gr/458_ELL_HTML.aspx
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Καρδίτσας «ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ», στις 5.2.2012.