Οι εξελίξεις σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αναφορικά με το μέλλον της Ευρωζώνης δεν είναι καθησυχαστικές. Οι τριγμοί στο Γαλλογερμανικό άξονα και η ανοιχτή διαμάχη της Μεγάλης Βρετανίας με τη Γερμανία έχουν διαταράξει σοβαρά τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ταυτόχρονα, κράτη μέλη, όπως η Ουγγαρία, εκφράζουν ανοικτά την αντίθεσή τους στην προοπτική εισόδου τους στην Ευρωζώνη. Ακόμη και στη χώρα μας ακούγονται φωνές, ευτυχώς μεμονωμένες, για την απομάκρυνσή μας από το Ευρώ. Μέσα σε αυτό το βαρύ κλίμα είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς αν αξίζει να διατηρηθεί το ενιαίο νόμισμα. Στην πραγματικότητα, οι συνέπειες της αποχώρησης από την Ευρωζώνη θα ήταν ιδιαιτέρως δυσμενείς, τόσο για τη χώρα που αποχωρεί όσο και για ολόκληρο το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Στη συνέχεια θα επιχειρήσω να καταγράψω συνοπτικά τις σημαντικότερες από αυτές.
Οι συνέπειες για την Ευρωπαϊκή Ένωση
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πληγεί καίρια από την αποδόμηση της Ευρωζώνης, διότι:
α) Η έξοδος από το Ευρώ δεν προβλέπεται από τις συνθήκες. Αντιθέτως, η Συνθήκη της Λισαβόνας περιέχει ρήτρα εθελούσιας αποχώρησης (άρθρο 50), αναγνωρίζοντας ρητά τη δυνατότητα ενός κράτους μέλους να επιλέξει αν θα παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή θα αποχωρήσει. Συνεπώς, συνάγεται ότι η αποχώρηση από την Ευρωζώνη είναι συνυφασμένη και με την έξοδο ενός κράτους μέλους από την Ευρωπαϊκή Ένωση, κάτι που, πιθανότατα, θα σημάνει την αρχή του τέλους της.
β) Η Ευρώπη χωρίς το βασικό της σύμβολο, το Ευρώ, θα χάσει σημαντικά σε παγκόσμια πολιτική επιρροή. Το ίδιο, όμως, θα συμβεί και για τις μεγαλύτερες πληθυσμιακά χώρες (λ.χ. Γαλλία και Γερμανία).
Οι συνέπειες για μια ισχυρή οικονομία
Οι ισχυρές οικονομίες θα πληρώσουν ακριβό τίμημα στην περίπτωση εξόδου τους από την Ευρωζώνη. Ας δούμε τις συνέπειες στο παράδειγμα της Γερμανίας.
α) Το 40% των εξαγωγών της Γερμανίας κατευθύνεται στις χώρες της Ευρωζώνης. Οι βασικοί λόγοι είναι η έλλειψη δασμών και ποσοστώσεων, η εξάλειψη των συναλλαγματικών διακυμάνσεων και η νομισματική σταθερότητα που προσφέρει το ενιαίο νόμισμα. Την επανεισαγωγή του Γερμανικού Μάρκου πιθανότατα θα ακολουθήσει η ραγδαία ανατίμησή του έναντι του Ευρώ. Τα γερμανικά προϊόντα θα γίνουν έως και 40% ακριβότερα (υπολογισμός της UBS), με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της γερμανικής εξαγωγικής βιομηχανίας.
β) Η διάλυση της Ευρωζώνης θα προκαλέσει μια δυσθεώρητη επιβάρυνση της Γερμανικής οικονομίας. Οι υπολογισμοί κυμαίνονται μεταξύ 14% και 25% του Γερμανικού ΑΕΠ, μόνο για τον πρώτο χρόνο. Συγκριτικά, η διάσωση των προβληματικών οικονομιών του Ευρωπαϊκού Νότου θα κοστίσει ένα μικρό κλάσμα αυτών των εφιαλτικών μεγεθών.
γ) Η πτώση των μετοχών στα χρηματιστήρια αναμένεται να κατακρημνίσει και άλλες τράπεζες, που θα πρέπει να διασωθούν με επιπλέον δισεκατομμύρια από τις ισχυρές οικονομίες.
δ) Η δημιουργία εθνικών νομισμάτων θα δημιουργούσε αυτομάτως μια μεταφορά κεφαλαίων προς τις ισχυρές χώρες και ιδιαιτέρως προς το ισχυρό Γερμανικό Μάρκο, καθώς οι πολίτες άλλων χωρών θα θελήσουν να ανταλλάξουν τα εθνικά τους νομίσματα με ένα εμβληματικό νόμισμα. Αυτό θα οδηγήσει σε ισχυρές εσωτερικές πληθωριστικές πιέσεις, κάτι που οι Γερμανοί απεχθάνονται, καθώς τους θυμίζει τη δραματική περίοδο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης (1919-1933), λίγο πριν από την άνοδο του Ναζισμού.
Οι συνέπειες για μια ελλειμματική οικονομία
Αναλογικά, οι σοβαρότερες επιπτώσεις θα καταγραφούν στις οικονομικά ασθενέστερες χώρες του ευρωπαϊκού νότου, όπως η Ελλάδα.
α) Όπως είδαμε παραπάνω, η έξοδος από το Ευρώ δεν προβλέπεται από τις συνθήκες. Απεναντίας, προβλέπεται η έξοδος από την Ευρωπαϊκή Ένωση, διαδικασία η οποία ωστόσο απαιτεί σημαντικό χρόνο (έως και δυο χρόνια), μέσα στον οποίο οι επενδυτές έχουν όλη την άνεση να αποσύρουν τα κεφάλαια και τις επενδύσεις τους από τη χώρα (αποεπένδυση).
β) Κατά την ίδρυση του ενιαίου νομίσματος τα χρέη όλων των χωρών της Ευρωζώνης μετατράπηκαν αυτομάτως σε Ευρώ. Στα περισσότερα συμβόλαια απλώς δεν προβλέπεται η μετατροπή τους σε νέο νόμισμα, ενώ ιδιαίτερη σημασία έχει το δίκαιο σύμφωνα με το οποίο πραγματοποιήθηκε ο εθνικός δανεισμός. Θα ξεσπάσουν, έτσι, μακρόχρονοι δικαστικοί αγώνες που θα αμαυρώσουν περισσότερο τη διεθνή εικόνα της χώρας. Επισημαίνω ότι η Χώρα μας, ενώ διατηρούσε το δανεισμό της υπό καθεστώς εθνικού δικαίου, υποχρεώθηκε να το αλλάξει, με αρχή τις δανειακές συμβάσεις των 110 δισ. Ευρώ στο πλαίσιο του Α’ μνημονίου, το 2010.
γ) Οι αδύναμες χώρες θα πρέπει να αποπληρώσουν τα χρέη τους στις ισχυρότερες, έχοντας το νέο τους υποτιμημένο νόμισμα, κάτι που καθιστά την αποπληρωμή δυσχερέστερη.
δ) Κατά την αλλαγή οποιουδήποτε νομίσματος υπάρχουν πάντα κερδισμένοι και χαμένοι, με συνήθη θύματα τους μικροκαταθέτες, των οποίων οι καταθέσεις θα χάσουν αυτόματα σε αξία λόγω της υποβάθμισης του νομίσματος. Αυτό ενδέχεται να οδηγήσει σε έντονες κοινωνικές αναταραχές.
ε) Το συχνότερο φαινόμενο που παρατηρείται σε καταστάσεις πτώχευσης είναι η κοσμοσυρροή στις τράπεζες, το λεγόμενο bank run, και η προσπάθεια μεταφοράς κεφαλαίου έξω από τη χώρα. Αυτό, δηλαδή, που γίνεται τα τελευταία δύο χρόνια με την παρατεταμένη αβεβαιότητα, αλλά τώρα σε μεγαλύτερο βαθμό. Η μαζική εκροή κεφαλαίων θα δώσει πιθανά και το τελειωτικό χτύπημα στον τραπεζικό κλάδο.
Μονόδρομος η ευρωπαϊκή πορεία της Ελλάδας
Η κρίση στην ευρωζώνη έχει βυθίσει την Ευρωπαϊκή Ένωση στην πιο δύσκολη φάση της ιστορίας της. Όμως, οποιεσδήποτε σκέψεις για τη διάλυση της Ευρωζώνης, αντισταθμίζονται από το πλήθος και το μέγεθος των συνεπειών που θα ακολουθούσαν τη διάλυσή της. Ελπίζω η παραπάνω καταγραφή να βοηθήσει, ώστε να γίνει κατανοητή η αναγκαιότητα για δραστικές αλλαγές στη δομή της εθνικής μας οικονομίας.
Η ελληνική κοινωνία θα υποδεχτεί αυτό τον μετασχηματισμό έχοντας ήδη νιώσει έντονα τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Για ακόμη μια φορά θα δοκιμαστεί η συνοχή της. Το σίγουρο είναι ότι οι εποχές αλλάζουν και τίποτα δε θα μείνει χωρίς αμφισβήτηση. Ακόμη και οι ίδιες οι Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι απαραίτητο να γίνει σε όλους κατανοητό ότι η Ευρώπη δεν αποτελεί για τους Έλληνες επιλογή. Είναι μονόδρομος.
ΠΗΓΕΣ
- Νίκος Μούσης, «Ευρωπαϊκή Ένωση: Δίκαιο, Οικονομία, Πολιτική», εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2011
- Γιάννης Βαρουφάκης, «Δραχμή;», 18.11.2011, http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=10309
- David Böcking, «Der Preis des Ausstiegs», 29.11.2011, http://www.spiegel.de/wirtschaft/soziales/0,1518,800461,00.html
Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2011 στην εφημερίδα «Νέος Αγών» της Καρδίτσας.