Λέγεται ότι η διαχείριση των σκουπιδιών μιας κοινωνίας δείχνει το
επίπεδο εξέλιξής της. Αν είναι έτσι, δεν πρέπει να θεωρούμε την
κοινωνία μας ιδιαίτερα εξελιγμένη. Όλοι μας βλέπουμε τους σωρούς
των σκουπιδιών στην άκρη των δρόμων, τις πρόχειρες χωματερές στην
κοίτη των ποταμών. Ο αυξανόμενος όγκος των οικιακών αποβλήτων
έχει αναδειχτεί σε ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της κοινωνίας μας.
Μείωση του όγκου των απορριμμάτων
“Η ταφή απορριμμάτων είναι πάντα η χειρότερη επιλογή”,
δηλώνει ο Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για το Περιβάλλον
Γιάνες Ποτότσνικ. Τα συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων,
χρησιμοποιώντας προηγμένες μεθόδους διαλογής και
ανακύκλωσης, βοηθούν στο να μειωθεί σημαντικά ο όγκος των σκουπιδιών που
θάβεται σε ειδικούς χώρους υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ).
Η διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης στους πολίτες παίζει επίσης
σημαντικό ρόλο στη μείωση του όγκου των απορριμμάτων. Ανεπτυγμένη
περιβαλλοντική συνείδηση δεν είναι δυνατόν να δημιουργηθεί ξαφνικά, αλλά
καλλιεργείται από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, μέσα στην οικογένεια και το
σχολείο. Ακόμη, η κατάλληλη νομοθεσία μπορεί να ωθήσει τις επιχειρήσεις στην
προώθηση ανακυκλώσιμων προϊόντων σε συσκευασίες φιλικές προς το περιβάλλον
(για παράδειγμα με χρήση φωτο- ή βιοδιασπώμενων πλαστικών ή εύκολα
ανακυκλώσιμων υλικών).
Το κόστος αποκομιδής και επεξεργασίας των σκουπιδιών επιμερίζεται στους
πολίτες μέσω των δημοτικών τελών. Υπάρχουν συστήματα όπου το
απορριμματοφόρο ζυγίζει κάθε φορά τους κάδους και το ποσό που αντιστοιχεί στο
βάρος των σκουπιδιών προστίθεται στα δημοτικά τέλη. Σε άλλες περιπτώσεις τα
νοικοκυριά πληρώνουν ένα πάγιο ανάλογα με το μέγεθος του κάδου που
χρησιμοποιείται. Η μείωση του όγκου των σκουπιδιών που παράγουμε οδηγεί
αναμφίβολα και στη μείωση των δημοτικών τελών.
Τα οφέλη της επεξεργασίας σκουπιδιών
Είναι καιρός να δούμε τη διαχείριση των σκουπιδιών μέσα από άλλο πρίσμα.
Τα σκουπίδια, εκτός από παραπροϊόν του σύγχρονου καταναλωτικού τρόπου ζωής,
μπορούν να αποτελέσουν πηγή πρώτων υλών και ενέργειας. Απαραίτητη
προϋπόθεση είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή ολοκληρωμένων συστημάτων
διαχείρισής τους.
Πέρα από το προφανές περιβαλλοντικό όφελος από την επεξεργασία των
σκουπιδιών, υπάρχει και το οικονομικό όφελος. Τα οικιακά απορρίμματα είναι
πλούσια πηγή πρώτων υλών. Δεν χρειάζεται να εξορυχτεί νέος βωξίτης για να
κατασκευάσουμε αλουμίνιο, να κοπούν δένδρα για να γίνουν χαρτί, να επεξεργαστεί
η άμμος για να γίνει γυαλί κ.ο.κ. Όλα αυτά τα υλικά βρίσκονται διαθέσιμα στα
απορρίμματά μας και αρκεί η προσεκτική τους επεξεργασία για να βγουν πάλι με
νέα μορφή στην αγορά.
Γενικά, τα απορρίμματα διαχωρίζονται σε οργανικά και μη οργανικά. Τα
οργανικά απορρίμματα, μέσω μιας βιολογικής διαδικασίας που ονομάζεται
αναερόβια χώνεψη ή κομποστοποίηση, παράγουν βιοαέριο, το οποίο
διοχετεύεται σε μονάδες καύσης για παραγωγή ενέργειας. Τα οργανικά
υπολείμματα αυτής της διαδικασίας είναι πρώτης τάξης λίπασμα. Προηγμένα
συστήματα, τα οποία απαιτούν μεγαλύτερη προσήλωση από τους πολίτες,
περιλαμβάνουν το διαχωρισμό των μη οργανικών απορριμμάτων σε γυαλί, μέταλλο
και χαρτί. Συνήθως όμως τοποθετούνται δυο κάδοι, ένας για οργανικά (πράσινος)
και ένας για τα ανακυκλώσιμα υλικά (μπλε).
Σύγχρονα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων
Θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε σε γενικές γραμμές ένα σύγχρονο
σύστημα διαχείρισης αστικών αποβλήτων που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε μια
μεγάλη πόλη ή στο σύνολο μιας Περιφέρειας. Τα νοικοκυριά βρίσκονται στο
επίκεντρο ενός τέτοιου συστήματος. Χωρίς τη συμμετοχή τους η διαχείριση των
απορριμμάτων γίνεται πολύ ακριβή και πολλές φορές πρακτικά ανέφικτη, καθώς
είναι τεχνικά δύσκολο να διαχωριστούν τα σκουπίδια στα συστατικά τους
(οργανικά, χαρτί, γυαλί, μέταλλο, κ.ά.). Άλλωστε, ακόμη και σήμερα, μεγάλο μέρος
της διαδικασίας διαχωρισμού τους πραγματοποιείται από ανθρώπινα χέρια, όπως
γίνεται και στο σύγχρονο Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών που βρίσκεται
στην Καρδίτσα.
Σύγχρονες μονάδες ολοκληρωμένης διαχείρισης απορριμμάτων διαθέτουν
εκατοντάδες στρέμματα έκτασης, μικρό μέρος των οποίων είναι χώροι
υγειονομικής ταφής. Περιέχουν μονάδες ανακύκλωσης και επεξεργασίας διαφόρων
τύπων υλικών, καθώς και μονάδα καύσης απορριμμάτων. Πολύ συχνά οι μονάδες
ανακύκλωσης δεν βρίσκονται στον ίδιο χώρο, αλλά είναι αποκεντρωμένες. Η καύση
είναι η τελική βαθμίδα μεταποίησης των σκουπιδιών και πραγματοποιείται στα
απορρίμματα που δεν επιδέχονται περαιτέρω ανακύκλωση ή είναι πολύ δύσκολο να
διαχωριστούν. Τελικά, από τον αρχικό όγκο των σκουπιδιών απομένει η τέφρα, που
αντιπροσωπεύει ένα πολύ μικρό μέρος του αρχικού τους όγκου. Η τέφρα
εναποτίθεται σε χώρους ταφής και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να
χρησιμοποιηθεί από την κατασκευαστική βιομηχανία, λ.χ. σε έργα οδοποιίας.
Ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων μπορεί να
εγκατασταθεί από έναν Δήμο/Περιφέρεια, από ιδιώτες ή μέσω σύμπραξης δημόσιων
και ιδιωτικών φορέων (ΣΔΙΤ). Στην τελευταία περίπτωση, το δημόσιο μπορεί να
παραχωρήσει την έκταση όπου θα κατασκευαστούν οι μονάδες συλλογής-
επεξεργασίας καθώς και ο χώρος ταφής, ενώ ο ιδιώτης αναλαμβάνει για κάποια
χρόνια τη συλλογή, διαλογή και επεξεργασία των απορριμμάτων της περιοχής.
Η περιβαλλοντική συνείδηση και τα συστήματα ολοκληρωμένης διαχείρισης
έχουν τη δυναμική να μας απαλλάξουν από τις ανεξέλεγκτες χωματερές,
δημιουργώντας παράλληλα θέσεις δουλειάς και αυξάνοντας την ποιότητα της
ζωής μας. Τα έσοδα από την κεντρική διαχείριση των σκουπιδιών μπορούν να
αποτελέσουν λύση για την οικονομική κατάσταση των δήμων. Ταυτόχρονα,
μπορούν να γίνουν πηγή σημαντικών εσόδων για ιδιώτες επενδυτές. Η διεθνής
πρακτική μάς λέει ότι αυτό είναι απολύτως εφικτό. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι
δεν υπάρχει βέλτιστη τεχνολογία για την επεξεργασία κάθε μείγματος
απορριμμάτων. Κάθε κοινωνία οφείλει να καθορίσει το συνδυασμό τεχνολογιών που
ταιριάζουν καλύτερα στις ιδιαίτερες συνθήκες της.
ΠΗΓΕΣ
- Γιάνες Ποτότσνικ, συνέντευξη, Free Sunday, 17.4.2011
- Ελληνική Εταιρία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, http ://www.eedsa.gr/
- Διαχείριση απορριμμάτων στην ΕΕ, http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm