Ζούμε, χωρίς αμφιβολία, σε δύσκολους καιρούς. Οι οποίοι κατά κοινή
πλέον ομολογία θα γίνουν δυσκολότεροι. Αυτό θα το βιώσουν στο πετσί τους
πολλοί από τους συνανθρώπους μας. Η γενιά μου αισθανόταν τυχερή που δεν
είδε τα έργα και τις κατακτήσεις της να εκμηδενίζονται από τον πόλεμο και
τον πληθωρισμό, τον εμφύλιο και τη δικτατορία. Μόλις πριν από λίγα χρόνια
οραματιζόμασταν ένα καλύτερο μέλλον, για εμάς και τα παιδιά μας, και
αίφνης παρατηρούμε τη ζωή μας να υποβαθμίζεται καθημερινά.
Στο παρελθόν η Ελλάδα πέρασε πολύ δυσκολότερες καταστάσεις.
Επιβίωσε, χάριν στην εργατικότητα, τη σκληράδα, την εφευρετικότητα των
ανθρώπων της. Αναπτύχθηκε χάρις στην προσφορά μικρότερων και
μεγαλύτερων ευεργετών, μαζί με την άοκνη στήριξη του παγκόσμιου
φιλελληνικού κινήματος. Περνώντας από σαράντα κύματα, η Πατρίδα μας
προόδευσε, για να γίνει πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της
Ζώνης του Ευρώ.
Εθνικοί ευεργέτες
Οι εύποροι Έλληνες, οι οποίοι δαπάνησαν ή κληροδότησαν το σύνολο ή
μεγάλο μέρος της περιουσίας τους για τις ανάγκες του
Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα ή για κοινωφελείς σκοπούς ονομάστηκαν
Εθνικοί ευεργέτες. Με τα έργα τους συνέβαλαν σημαντικά στην πνευματική
ανάπτυξη και κοινωνική πρόοδο του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
Κάθε γωνιά της Ελλάδος είναι γεμάτη με τα κληροδοτήματα και τις
προσφορές τους. Δεν είναι σύμπτωση που οι περισσότεροι από αυτούς
μεγαλούργησαν στο εξωτερικό. Απέφυγαν έτσι το «μπόλιασμα» με τις
κατεξοχήν ατομιστικές αρετές της φυλής μας.
Είναι δε αυτονόητο πως οι Εθνικοί ευεργέτες δεν ήλθαν κατόπιν
προσκλήσεως αλλά αυτοβούλως, και προσέφεραν την περιουσία τους και
τους κόπους μιας ζωής για τις ανάγκες της Πατρίδας. Δεν διανοήθηκαν
ούτε προσδοκούσαν ανταποδοτικά οφέλη από τις δωρεές τους. Γνώριζαν ότι
τα χρήματα ή τα κληροδοτήματά τους δεν θα μπορέσουν ποτέ να
ξεπληρωθούν παρά μόνο με την ευγνωμοσύνη των επόμενων γενεών.
Η συμβολή της Εκκλησίας
Μέγας ευεργέτης του ελληνισμού ασφαλώς υπήρξε και η Εκκλησία. Τις
κρίσιμες στιγμές της εθνικής παλιγγενεσίας προσέφερε το αίμα του κλήρου
και τα πολύτιμα ιερά σκεύη για τις ανάγκες του αγώνα. Ο δάσκαλός μου και
φιλόλογος κ. Νίκος Κατοίκος μού θύμισε την ιστορική πράξη της
Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδος, το 1822, η οποία αναφέρει μεταξύ
άλλων και τα εξής:
«… [Αι] μόναι άμεσοι πηγαί, οπού πρέπει να καταφύγωμεν εις τοιαύτην
κατεπείγουσαν χρείαν, είναι ο χρυσός και ο άργυρος των Μοναστηρίων και
Εκκλησιών, μέταλλα, τα οποία γινόμενα νομίσματα προσφέρουσι το
ετοιμότατον μέσον διά να πλουτήση το Εθνικόν Ταμείον, και ούτω να
κατασταθεί επιτήδειον εις το να παρέξη τας απαιτουμένας δαπάνας προς
υπεράσπισιν της πατρίδος· η δε αφαίρεσις αύτη του χρυσού και αργύρου,
απλών κοσμημάτων και έργων πολυτελείας θεωρουμένων, δεν αντιβαίνει
ποσώς εις το προς την αγίαν Εκκλησίαν οφειλόμενον σέβας, της οποίας ο
θεμελιωτής και νυμφίος ηγάπησε την απλότητα, ταπείνωσιν και πτωχείαν».
Και η Εκκλησία ανταποκρίθηκε συγκεντρώνοντας και παραδίδοντας
στη νεοσύστατη Κυβέρνηση 800 οκάδες χρυσό. Σήμερα, η Εκκλησία καλείται
να επωμιστεί, για ακόμη μια φορά, το βάρος των έκτακτων εισφορών.
Καλείται να αποδείξει, ενάντια στα σημεία των καιρών, πως είναι ακόμη
μπροστάρισσα στους αγώνες του Έθνους.
Ανώνυμοι ευεργέτες
Δε θέλει πολλή σκέψη για να καταλάβουμε ότι η πολιτική λιτότητας
θα μειώσει δραματικά τις κοινωνικές παροχές στο άμεσο μέλλον. Ευτυχώς
που ανάμεσά μας υπάρχει ένα πλήθος ανθρώπων, επώνυμων και ανώνυμων,
δωρητών και εθελοντών, οι οποίοι με την καθημερινή προσφορά τους είναι
παρόντες στα σημεία εκείνα όπου δε φτάνει ή δεν επαρκεί ο κρατικός
μηχανισμός και η κρατική πρόνοια. Είναι αυτοί που εφαρμόζουν στο άμεσο
περιβάλλον τους τις αρχαίες και πανανθρώπινες αξίες της αγάπης και του
ανθρωπισμού. Είναι οι συμπολίτες μας, που μπορούν να μας θυμίσουν τις
πλευρές του εαυτού μας που έχουμε ξεχάσει. Η κοινωνία μας οφείλει να τους
αναδείξει και να τους προβάλει ως ηθικά πρότυπα και σημεία αναφοράς,
όπως ακριβώς τους αξίζει.
Προς μια νέα κοινωνία
Σε κανονικές συνθήκες, κάθε κοινωνία είναι ένα δυναμικό σύστημα που
λειτουργεί σε κατάσταση ισορροπίας, με τις κοινωνικές ομάδες να
βρίσκονται σε αρμονική συνύπαρξη. Η οικονομική κρίση έχει διαταράξει
αυτή την ισορροπία της ελληνικής κοινωνίας. Στα επόμενα χρόνια, καθώς
θα αναζητούμε μια νέα κοινωνική ειρήνη, όλοι μας θα αναρωτηθούμε τι
μπορούμε να κάνουμε για την πατρίδα μας, κατά τη γνωστή ρήση του Τζον
Φ. Κένεντυ.
Το κράτος έχει από καιρό κηρύξει μια άτυπη στάση πληρωμών προς
τους προμηθευτές του, ενώ το ίδιο συμβαίνει και στον επιχειρηματικό
κόσμο. Η οικονομία παραλύει. Εν τη απουσία του Κράτους, όταν η λαϊκή
βάση χρεοκοπεί, το βάρος για τη διατήρηση των κοινωνικών λειτουργιών
αναλαμβάνουν απλοί πολίτες.
Στους πιο εύπορους θα πέσει το ιστορικό βάρος της συντήρησης (ούτε
καν λόγος για επέκταση) των υφιστάμενων υποδομών σε σχολεία και
νοσοκομεία, του εξοπλισμού για την αστυνομία και το στρατό. Της
φροντίδας για τους ασθενέστερους συμπολίτες μας. Στο παρελθόν, το ιερό
καθήκον της επιβίωσης του Έθνους επωμίστηκαν οι ιεροί Πατέρες και οι
μεγάλοι ευεργέτες. Είναι καιρός να αναλάβουν τις ευθύνες τους οι
σύγχρονοι διάδοχοί τους. Στο μέτρο των δυνατοτήτων του καθενός. Για την
εξέλιξη της κοινωνίας και το καλό της Πατρίδας μας.
ΠΗΓΕΣ
- Κώδικας των Νόμων, Αριθ. 9, 5.4.1822, Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Τόμος Α΄, σελ. 157-158
- Παντελής Μ. Κοντογιάννης, Εθνικοί Ευεργέται, Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 1908
- “Ιερώνυμος: Η κρίση θέλει συνεργασία”, ΣΚΑÏ.gr, 22.3.2009